Yetki belgesi almadan tütün ticareti yapmayı yasaklayan yasa 1 Temmuz’da uygulamaya geçiyor. Ürünlerini satabilmek için gerekli olan kooperatifleşme sürecini tamamlayamayan üreticiler ise yasanın iptalini ya da bir kez daha ertelenmesini talep ediyor.
Türkiye’de tütün tarımı geçmişteki destek ve üretim bolluğundan uzak bir noktaya düşen tütünde üretici nüfusu da 2000’ler öncesine oranla dramatik şekilde azalmış durumda. Tüm zorluklara karşın ürüne ve tarımsal üretime sadık kalarak tütün yetiştirmeye devam eden üreticileri bir süredir tedirgin eden yasa değişikliğinde ise dönüm noktasına ulaşılmak üzere.
Aslında son yıllarda yeni çeşitler geliştirmek için yoğunlaşan çalışmalar ve ithal tütün mamullerine getirilen yüksek vergiler eski günlerini mumla arayan tütünde umutların bir şekilde diri tutulmasını sağlayabildi. Buna karşın, 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu’nun getireceği yükümlülükler 3 gün sonra gerçeğe dönüştüğünde zorlu bir sürece girilmiş olacak.
Yeni yasa ne getirecek?
İlkin 2017’de TBMM’ye gelen ve aynı yılın Kasım ayında kabul edilen kanun, o tarihten bu yana iki kez ertelenmişti. Son olarak geçtiğimiz yılın Haziran ayında alınan kararla 1 Temmuz 2021 tarihinde uygulamaya geçmesi kararlaştırılan yasa, yetki belgesi almadan veya bildirimde bulunmadan tütün ticareti yapanlara 3 yıl hapis cezası öngörüyor.
Verilen süre tesisleşmek için yeterli olmadı
Yapılan tütün üretiminin üretici ve esnaf yoluyla doğrudan gelire çevirebilmesini imkansız kılan yasayla uyum sağlanması amacıyla ilk karardan yaklaşık 3 yıl sonra bu yılın başı itibariyle tütün üretim kooperatiflerinin kurulmasına ilişkin yönetmelik yayınlanmıştı. Kooperatiflerin, üreticilerin ürünlerini yasaya uygun olarak pazarlamayı sağlayacak işletme görevlerini üstlenmesi amaçlanıyor.
Ancak yönetmeliğin kabulünden bu yana geçen 6 aylık süre, yeni tip koronavirüs (Covid-19) salgınından kaynaklı kısıtlamalar ve mevcut ekonomik koşullar nedeniyle yeterli olmadı. Tütün kooperatifi kurmak için gerekli olan tesisleşme ve kurumlaşma süreçlerini tamamlayamayan üreticiler yeni yasanın iptalini ya da bir kez daha ertelenmesini talep ediyor.
Üretici su ve altyapı sorunlarıyla boğuşurken
Tütün üretiminin en önemli merkezlerinden Adıyaman’da yaşadıkları ekonomik sorunları dile getiren üreticiler, mevcut koşullarda Tarım ve Orman Bakanlığı’ndan yetki almaksızın yapılan ticaretin yasaklanmasıyla üretimin büyük darbe alacağını söylüyor. “Eğitim, su, altyapı gibi sıkıntılarımız varken bir de tütün konusunda baskı yiyoruz” diyen Çelikhanlı bir üretici, tütün satışı nedeniyle hapis cezasıyla karşılaşmak istemediklerini söylüyor.
“Tütün konusu yalnızca üç beş yıllık bir sorun değil” diyen bir başka üretici ise, “Yetkililer tütünde başka çaremiz olmadığını söylüyor. Ama bizim başka çaremiz çoktur. Bu tütünü kayıt altına alabilirsek Avrupa’ya, hatta her yere pazarlayabiliriz” şeklinde konuşuyor.
Tütün bir kez daha Meclis gündeminde
Konuyu TBMM gündemine taşıyan Adıyaman Milletvekili Abdurrahman Tutdere ise 6 aylık sürenin 2 ayının sokağa çıkma yasaklarıyla geçtiğini hatırlatırken, “Devlet 5 sayfalık bir yönetmelik için kendine 3 yıllık zaman tanırken tütün üreticisine kooperatif kurmak için birkaç ay zaman tanıyor. Üreticiye ‘Bu sürede tesisleşmeyi yapın, binanızı yapın, makinenizi alın’ demek vicdani değil” yorumu yapıyor.