Dünya nüfusunun yarısının başlıca gıdası olan çeltik, dünyada buğday ve mısırdan sonra en çok üretilen kültür bitkisi olmayı başarıyor. Kimyasal gübrelerin hâkimiyetini sürdürdüğü çeltik tarımında ise kaliteli bir mahsul için en iyi gübreleme programının uygulanması şart.
Çeltik tarımında gübrelerin rolü verimde yüzde 59 ila 69 artış sağlarken, organik besin kaynaklarıyla birlikte kullanılmaları pirinç tanelerinin kaliteli bir şekilde üretilmesine ve toprakta karbon depolamasına yardımcı oluyor. Azot, fosfor ve potasyum besin elementleri, daha yüksek verimle sonuçlanan çeltik bitkilerini güçlü ve sağlıklı kılarken, bitkilerin besin elementi gereksinimleri ise hedef verime, toprak besin kaynağına, uygulanan gübreye ve çeşit olgunluğuna bağlı olarak zamana göre değişiyor.
Öncelik toprak analizi olmalı
Herhangi bir gübreleme programını uygulamadan önce, toprağın durumunu inceleyebilmek adına 6 ay veya 1 yıl süreyi kapsayacak şekilde toprak analizlerinin tamamlanmış olması gerekiyor. Toprak analizi sonucu elde edilen verilerin ve tarlanın mahsul geçmişi göz önünde bulundurulmadan tavsiye edilen gübreleme programları ise üreticileri kayba uğratıyor.
Verimi arttırmak için azottan faydalanılıyor
Çoğu çeltik üreticisinin yaygın olarak takip ettiği gübreleme programı, 2 büyük gübreleme işleminden oluşuyor. Ekimden önce veya ekimle birlikte, 6 kg/da P2O5, eksikliği varsa 4-6 kg/da K2O veriliyor. Azot, diğer besin elementlerine kıyasla erimesi daha kolay olduğundan, genellikle yarısı ekimle birlikte, diğer yarısı ise sapa kalkma döneminin başında uygulanıyor. Eğer azot besin elementi, başaklanmaya doğru verilirse tanedeki protein oranı artıyor. Genellikle 15-18 kg/da saf azot uygulanırken, yatmaya dayanıklı çeşitlerde ise verimi arttırmak için azot miktarı da arttırılıyor.
Toprağın karakteri gübre seçimini etkiliyor
Çabuk eridiğinden dolayı serpme olarak uygulanan azotlu gübreler, verileceği zaman tavadaki su birkaç cm’ye kadar azaltılıyor ve tavaların çıkışları 1-2 gün kadar kapatılarak, gübrenin suyla birlikte akması önleniyor. Genellikle ekimde yavaş eriyen, sapa kalkma devresinde ise kolay eriyen azotlu gübreler tercih ediliyor. Ayrıca, uygulanacak olan azotlu gübrenin cinsini belirlerken, toprağın asitliği de düşünülüyor. Kireç bakımından zengin topraklarda hafif asit karakterli amonyumlu gübreler, yağışın fazla olduğu asit karakterli topraklarda ise nötr karakterli nitratlı gübrelerin tercih edilmesi gerekiyor.
Üreticinin göz bebeği: Amonyum sülfat
Çeltik yetiştiriciliğinde kullanılacak en uygun gübrelerin başında, bitkilerin azot ve kükürt besin elementi ihtiyaçlarını karşılayan gübreler yer alıyor. Üreticiler, büyüyen çeltik bitkilerinin besin ihtiyaçlarını karşılamak için öncelikle, fazladan azot ve kükürt besin elementlerine ihtiyaç duyduklarında amonyum sülfat gübresine başvuruyor. Azot eksikliği yaşanan topraklar için iyi bir seçim olan amonyum sülfat, protein sentezi dâhil olmak üzere birçok temel bitki işlevini destekliyor ve yürütüyor. Nitrat bazlı gübrelerin yol açtığı denitrifikasyon kayıpları nedeniyle, çeltik üreticileri genellikle bu tarz gübreleri ise su basmış arazilerde kullanmayı tercih ediyor.