Zeytinyağında fiyat ve ürün arzını güvenceye alma amacıyla ihracata kısıtlama getirildi. Buna göre önümüzdeki Kasım ayına kadar “dökme zeytinyağı” ihracatı yapılamayacak.
Yeni tip koronavirüse (Covid-19) karşı bir yılı aşan zorlu mücadelede aşıların devreye girmesiyle yepyeni bir döneme girilmiş olsa da, salgının etkinliği halen güçlü şekilde sürüyor. Aşılama çalışmalarını sürdüren Türkiye'de de bir nebze gevşetilen karantina önlemleri ve aynı süreçte vaka sayılarının yeniden artışa geçmesiyle birlikte yeni bir kritik sürece girildi.
İçinden geçtiğimiz ve artık salgında bir “üçüncü dalga” olarak tanımlanan şu günlerde ekonomi ve tarım alanda kararlaştırılan kimi önlemler, pandeminin ilk döneminde alınan acil kararları hatırlatıyor. Bunun en iyi örneği, virüsün Türkiye topraklarına ulaştığı günlerde limona yönelik bir anda artan talebi karşılayabilmek için ürünün ihracatını “ön izin şartı”na bağlanarak fiilen durdurulmuştu.
Yasak mı kısıtlama mı?
Yurtdışı pazarların kaybedildiği gerekçesiyle narenciye üreticilerinin tepkisini çeken ve yaklaşık 4 ayın ardından kaldırılan bu uygulamanın bir benzeri, ondan tam 1 yıl sonra bu kez zeytinyağında devreye giriyor. Tarım ve Orman Bakanlığı’nın talebiyle Ticaret Bakanlığı tarafından alınan kararla birlikte dış ülkelere “dökme zeytinyağı” ihracatı geçici olarak yasaklandı. Buna göre, “dökme” olarak yapılan zeytinyağı ihracatı 31 Ekim 2021 tarihine kadar durdurulurken, yalnızca ambalajlı ve kutulu zeytinyağı ürünlerinin ihracatına izin verilecek.
Bazı ülkeler yağ stoklamaya başladı
Kararın pandemi koşullarının yarattığı belirsizlik, küresel yağ ticaretindeki süratli artış ve yağ fiyatlarındaki keskin değişimler gerekçesiyle alındığı belirtiliyor. Bu süreçte bazı ülkelerin ihtiyaçlarından fazla ürün alımı ve stoklama yaptığına dikkat çeken Tarım ve Orman Bakanlığı Gıda ve Kontrol Genel Müdürü Harun Seçkin, “Birçok ülke güçlü olduğu ürünlerde ihracata ek vergiler uyguluyor. Bizim de elimizdeki yağı bu belirsizlik ortamında dökme olarak dışarıya vermemiz doğru değil” yorumunu yapıyor.
Alınan kararın fiyatlar ve ürüne ulaşabilirlik bakımından tüketicinin lehine olduğunu söyleyen Seçkin, 5-20 kg’lik kutu veya ambalajlarda yapılan ihracatın halen devam ettiğini hatırlatarak, “Bu uygulamayla birlikte katma değeri daha yüksek, markalı ve ambalajlı ürünlere de zemin hazırlıyoruz” diye konuşuyor.
Sezon ortası yasak dış ticarete zarar verecek
Öte yandan zeytinyağı ihracatının kısıtlanmasına karşı olumsuz tepkiler de gecikmeyecek. Yarın itibariyle konu üzerine bir açıklama yapacak olan Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği’nin kararın geri çekilmesini talep etmesi bekleniyor. Bu tepkinin nedeni geçtiğimiz yıl limonda üretici ve ihracatçıların karşı karşıya kaldığı durumdan farklı değil.
Üretim sezonunun ortasına başlayacak bir ihracat yasağının hem üreticiye hem de Türkiye’nin zeytinyağı dış ticaretine zarar getireceğini söyleyen ihracatçılar, yıllar süren çalışmalar sonucu yurtdışında elde edilen müşterilerin ve uluslararası yağ pazarındaki konumun bu karar nedeniyle kaybedilmesinden endişe ediyor.
Zeytinyağında tarih tekerrür ediyor
Alınan bu kararla birlikte dökme zeytinyağına ihracat yolları 20 yıl aradan sonra bir kez daha kapanmış olacak. 2001 yılının son günlerinde başlatılan uygulama, bir sonraki yıl takvimlerin yine 31 Ekim’i gösterene kadar sürmüş, bu süre zarfında yine üretici, ihracatçı ve yetkililer üçgeninde yoğun tartışmalara neden olmuştu.