Su yosunlarından elde edilen ve yüksek besin değerleriyle geleceğin gıdası olarak adlandırılan Spirulina 6 aylık bir uzay görevinde astronotlara eşlik edecek. Amaç ürünün uzay ortamında da sağlıklı şekilde yetişip yetişmeyeceği görmek.
İnsanlık bundan yaklaşık 60 yıl önce başlayan uzay macerasında yeni bir dönemecin eşiğinde. Bu süre içinde Ay’a ayak basmayı, komşu gezegen Mars’ın yüzeyine araç indirmeyi ve güneş sisteminin uzak derinliklerine uydu göndermeyi başaran insanlık, artık Dünya’daki yaşamı uzaya taşıyabilmek için adımlarını hızlandırıyor.
Peki insanlığın ikinci adresi zorlu koşulların hüküm sürdüğü Mars mı, yoksa yaşam için gerekli koşulların asgari ölçüde de olsa sağlanabileceği başka bir gezegen mi olacak? Bu sorunun cevabı henüz belirsiz. Ancak kesin olan şu ki; uzaydaki kolonileşmenin ön koşulu sürekli gıda tedarikini sağlayabilmek. Yani uzayda olmak için önce uzayda doymak gerekiyor!
Patates mi yaman yosunlar mı?
Bilim insanları uzayda hangi gıda ürünlerinin azami fayda sağlayacağı sorusunun yanıtını bulmak için pek çok ürün üzerine çalışmalar yürütüyor. Bunların arasında Dünya üzerindeki tarımın tarihine damga vuran patates de var, uzayda yetişmese de astronotların menüsünde yer alan kinoa da. Duvar sarmaşığı olarak bilinen Ficus pumila ya da Türkçede farekulağı teresi denilen Arabidopsis gibi pek bilinmeyen bitkiler de…
“Uzay gıdası” olmaya aday en yeni ürün olan Spirulina ise tüm bu bitkilerden biraz farklı. Çünkü onun adresi kara değil denizler! Hızla artan dünya nüfusunu doyurabilmek için önemli bir besin kaynağı olarak ön plana çıkmaya başlayan su yosunlarından elde edilen bu “süper gıda”, yalnızca gezegenimizde değil uzayda da insanlığa fayda sağlayacak gibi görünüyor.
Nedir bu Spirulina?
Mavi-yeşil alg de denilen siyanobakterilerden elde edilen bir biyokütle olan Spirulina tam bir protein deposu olarak tanımlanıyor. Akvaryum balıkları ve kümes hayvanları için yem olarak da kullanılan bu ürün, yüksek besin değerleriyle takviye gıda olarak insan tüketimine yönelik de değerlendiriliyor. Spirulina aynı zamanda güçlü bir vitamin, mineral, karbonhidrat ve yağ kaynağı olarak da biliniyor.
Peki az bir miktarıyla bol besin sağlayan bu yosunlar uçsuz bucaksız okyanuslarda olduğu gibi uzayda da yetişebilir mi? Aslında bunun ilk denemesi yakın zamanda Uluslararası Uzay İstasyonu’nda (ISS) görevinde yapıldı. ISS’te görev yapan astronotlar burada Spirulina kaynağı algleri başarılı şekilde yetiştirmeyi başarsa da ürünlerin yapısal bir mutasyona uğradığı saptandı.
Diğer canlılara göre radyasyona daha dayanıklı
Radyasyon, düşük yerçekimi ve uzay aracına özgü diğer koşullar nedeniyle bitkilerin mutasyona uğrayabildiğini söyleyen Florida Gıda ve Tarım Bilimleri Enstitüsü’nden Mark Settles, “Bu yüzden Spirulina gibi fotosentetik organizmaların besin kompozisyonları uzay ortamında değişebiliyor. Ancak yapılan bu ilk deneme Spirulina’nın radyasyon gibi faktörlere diğer canlılara oranla daha dayanıklı olduğunu gösterdi” diyor.
Dünyada nasılsa uzayda da öyle olmalı!
Araştırmacıların şimdiki hedefi ise Spirulina’nın uzayda sürdürülebilir bir üretime elverişli olup olmadığını test etmek. Bunun için 2021 yılı içinde gerçekleşecek 6 aylık bir uzay görevinde astronotlara yine su yosunları eşlik edecek. “Bu süre içinde ürünün karşı karşıya kalacağı çevresel stresin üretime ve besin değerlerine nasıl etki edeceğini göreceğiz” diyen Settles, “Tek amacımız Spirulina’nın uzayda tıpkı dünyada olduğu gibi yetişebilmesini sağlamak” şeklinde konuşuyor.