Sarımsak hasadının yüzde 80’ini tamamlayan Doğu Akdeniz’de üreticiler hastalık mücadelesinin çok yoğun geçtiği zorlu sezona rağmen verim ve fiyatlardan memnun. Ancak artan maliyetler ve salgın nedeniyle yaşanan işgücü sorunu onları da eklemiş durumda.
Sarımsak denildiğinde Türkiye’de akla iki adres geliyor. Bunların ilki ürünle özdeşleşmiş olan Kastamonu’nun Taşköprü ilçesi. Diğeri ise Doğu Akdeniz ile Güneydoğu Anadolu’nun kesişme noktasında bulunan ve Kahramanmaraş ile Gaziantep’ten Şanlıurfa’ya uzanan bölge.
Sezonun en erkenci sarımsakları, Taşköprü’den yaklaşık 2 ay önce hasada başlanan bu bölgeden hem yurtiçi hem de yurtdışı pazarlara ulaşmaya başlıyor. Bölgenin sarımsak üretiminden sorumlu iki ana merkez var: Gaziantep’in Araban ilçesi ile Kahramanmaraş’a bağlı Narlı beldesi. Ayrıca Gaziantep-Nurdağı ile Şanlıurfa-Birecik’te de dikkate değer bir üretim var.
Mücadeleyle geçen bir yıl
Mayıs ayıyla birlikte hasadın başladığı bölgede bugünlerde ürünlerin yüzde 80’i toplanmış durumda ve sökümler devam ediyor. Hastalık ve zararlılara karşı her zamankinden yoğun bir mücadeleyle geçen sezonun sonuna doğru bu kez de koronavirüs salgını ve hava koşullarının dengesizliği etkileri süreci etkiledi. Ancak tüm bunlara karşın üreticiler şimdiye kadar alınan sonuçtan memnun.
Havalar son dakika golü atmazsa!
Üretimin en yoğun olduğu nokta olan Araban’da bu yıl 18 bin dönüme ekilen sarımsaktan toplam 22 bin ton ürün elde edilmesi bekleniyor. Buna Narlı’daki 7 bin 500 dönüm ve Nurdağı’ndaki bin 500 dönümlük ekimler de eklendiğinde kuru sarımsakta bölgenin bu sezon yakalayacağı ortalama verimin 1,5 ton olacağı tahmin ediliyor.
tarlasera.com’un görüştüğü ziraat mühendisi Akın Apaydın, bunun iyi bir verim oranı olduğunu dile getiriyor. Kuru sarımsakta 2,5 tona kadar yükselebilen üreticiler de bulunduğunu belirten Apaydın, “Hem fiyat hem de verim tatmin edici. Şu süreçte hasadın devam ettiği bölgelerde yağış gibi etkenler tarlalara zarar vermezse başarılı bir sezon geçirdiğimizi söyleyebiliriz” yorumunu yapıyor.
Erken hasat fiyat avantajı getiriyor
Bölgede güncel üretici fiyatları kg başına 1,3-1,4 TL civarında seyrediyor. Ancak Apaydın bunların net fiyatlar olmadığını hatırlatıyor: “Sarımsak, herhangi bir çürüme olmasa dahi, hasattan sonra sürekli olarak su kaybeder. Bu nedenle elinizdeki tonaj aylar içinde belli oranda azalıyor. Ürün zaman içinde kilodan kaybettiği için de fiyat değişkenlik gösteriyor.”
Bölgenin sarımsakta erkenci konumda olması, üreticileri fiyat açısından avantajlı kılan en önemli faktör. Geçtiğimiz Ekim ayında Batı Karadeniz’de dolu nedeniyle yaşanan ürün kayıplarının ardından arttırılan ithalat da bölgeyi yoğun bir şekilde etkilememiş. “Bu dönemde piyasada zaten bu bölge dışında pek sarımsak yok” diyen Apaydın, Antep-Maraş yöresinde yetiştirilen sarımsakların yaklaşık dörtte birinin de ihracata gittiğini söylüyor.
Sarımsak beyazlığını iklim koşullarına borçlu
Beyaz Çin sarımsağı olarak anılan çeşitler bölgede üreticiler tarafından en çok tercih edilen çeşitler. Bu çeşitleri pazarda değerli kılan en önemli özellik ise kuru haldeyken de beyaz rengini koruyabilmeleri. Aynı şekilde, dişlerinin iri olması da soyulmasını kolaylaştırdığı için tercih nedeni olabiliyor. Antep-Maraş bölgesinin Kastamonu’dan farklı olarak az yağış oranına sahip olmanın avantajını kullandığını söyleyen Apaydın, “Düşük rutubet sarımsağın söküldükten sonra beyaz bir şekilde kurumasına imkan sağlıyor, bu da albeniyi arttırıyor” diyor.
Bitki koruma mesaisi iki katına çıktı
Bu yıl verim tabelasındaki skor her ne kadar olumlu olsa da, bu sonuca ulaşmak için üreticinin ciddi bir bedel ödediğini söylemek mümkün. Hastalık ve zararlı popülasyonunun çok yüksek seyrettiği sezon boyunca, küflenmeye yol açan beyaz çürüklük hastalığı (Sclerotinia spp.), mildiyö, trips ve soğan sineği gibi etkenler üreticinin işini hayli zorlaştırdı.
Özellikle sezonun başlarındaki sıcak havaların teşvik ettiği küflenmeye karşı normal şartlarda iki kez yapılan ilaçlama uygulamasının bu yıl dörde, hatta kilo oranının yüksek olduğu arazilerde beşe çıktığını söyleyen Apaydın, “Bu ilaçlar da dolar bazlı geldiği için zirai mücadelede geçen yıllara göre oldukça maliyetli oldu” yorumunu yapıyor.
Koronavirüs hasat maliyetlerini arttırdı
Covid-19 salgını nedeniyle uygulanan seyahat kısıtlamaları ve karantina uygulamaları Doğu Akdenizli sarımsak üreticilerini de etkiledi. Bu süreçte tarım işçilerine ulaşmak geçmişteki kadar kolay olmadı. “Söküm için işçi getiren minibüsler 20-25 kişi yerine 8 kişi taşıyabildi. Dolayısıyla üretici yevmiyenin yarısı kadar da ulaşım için para harcadı. Dış bölgelerden gelenler de karantinaya tabi tutulduktan sonra çalışabildiler” diyen Apaydın, salgının hasat maliyetlerini arttırdığını söylüyor.
Sarımsakta spekülasyon mümkün mü?
Peki verim ve fiyatta bu yıl elde edilen başarının devamı gelecek mi? Soğan ve patates gibi ürünlerde yaşanan sorun sarımsak için de belli ölçüde geçerli: Kazancın yüksek olduğu yılın ertesinde üretim bir anda artabiliyor, arz fazlası yaratan bu durum da fiyatları düşürüyor. Ancak Apaydın, bu “spekülasyon faktörü”nün sarımsakta diğer ürünler kadar güçlü olmadığını dile getiriyor: “Sarımsak tohumdan değil dişlerden üretiliyor. Tohumluk da pahalı olunca ekim alanları tohumdan üretilen bitkiler gibi aşırı derecede artamıyor. Yine de gelecek yıl ekili araziler yüzde 20 oranında artacak gibi duruyor."