“İklim değişikliğinin etkileri daha belirgin hale geldiğinde yüksek borca sahip büyük ölçekli üreticiler daha fazla zarar görecek. Aile çiftlikleri çok daha esnek olduklarından gıda güvencesinin temininde önemli role sahip.”
Tarım sektörü içinde çok sayıda oyuncuya barındırsa da, küçük ölçekli aile üreticiliği halen tün dünyanın gıda ihtiyacını gidermede lokomotif görevini kaybetmiş değil. Peki Birleşmiş Milletler tarafından Aile Çiftçiliği Yılı ilan edilen 2014’ten bu yana aile işletmelerini destekleme ve geliştirme yolunda ne kadar yol kat edildi?
Uluslararası Tarım Sistemleri Birliği (IFSA) Yürütme Komitesi Üyesi Ika Darnhofer, hem akademik yaşamını hem de aktif kariyerini tarım ekonomisi ve sürdürülebilir tarımın olanaklarını araştırmaya odaklamış bir isim. Darnhofer, tarımı ve üreticileri nasıl bir gelecek bekliyor sorusunun cevabını tarlasera’ya yanıtladı.
Küresel olarak tarımda yaşanan başlıca problemler neler? Sorunların çözümü için nasıl bir yol izlenmesi gerektiğini düşünüyorsunuz?
Bence tarım sektöründeki temel sorun, çeşitliliğin olmaması ve tarımın “modernizasyon”u üzerine tek yanlı bir vurgu olması. Ticari bir tarım üzerine vurgu yapılmasında herhangi bir sorun yok ancak tüm üreticilere “Ya büyük oyna ya da evine git” tarzı bir baskının yapılması büyük bir problem. Bu yaklaşım, kısa vadeli ekonomik yönleri tek taraflı vurgularken; eylemlerin uzun vadeli sonuçlarını, sosyal ve çevresel dışsallıklarını göz ardı ediyor.
Bizler her bölgede ve her bir ülkede üretim yöntemlerinin, çiftlik boyutlarının ve tarım sistemlerinin çeşitliliğinin korunduğundan emin olmalıyız. Aynı zamanda tüketicilerin gıda fiyatlarının düşük olduğunun bilincinde olmasını sağlamalıyız. Nitekim çok sayıda tüketici, yiyeceklerinin hangi koşullar altında üretildiğinin ve bu üretim yöntemlerinin çevreye ve kırsal topluluklara etkisinin farkında değil. Eğer tüketiciler satın alma alışkanlıklarını küçük ölçekli üreticilerin ürettiği yerel ve mevsimsel ürünlere yönelik olarak değiştirirse, organik ya da agroekolojik üretim yöntemlerinin kullanımı mümkün olabilir.
Tarımda sürdürülebilirliğin sağlanması yolunda üreticilerin rolünü nasıl değerlendiriyorsunuz? Üretici ayağında ne tür uygulamalara gidilmeli?
Yerel koşullar altında hangi ürünlerin yetiştirilebileceği, en iyi kalitede ürün için toprağın neye ihtiyaç duyduğu, yerel tohum ve çeşitlerin nasıl korunacağına dair bilgiye sahip olan en tecrübeli kişiler onlar. Aynı zamanda yerel topluluğun bir parçası olduklarından; bilgi paylaşımını sağlıyorlar ve en iyi kalitede ürün elde etmek adına işbirliğine gidiyorlar. Bu tip işbirliklerinin sürdürülebilir tarımda çok önemli bir rolü olduğunu düşünüyorum. Üreticilerin bireysel olarak sahip oldukları öncelik ve yeteneklerinin paylaşılması topluluğa yarar sağlayacak. Örneğin bir üretici iyi bir iletişimci olabilir ve yerel ürünlerin spesifik kalitesini tüketicilere aktarabilir. Bu yolla hem üreticilere hem de tüketicilere fayda sağlayan bir üretici-tüketici kooperatifi dahi kurulabilir.
Avrupa’daki mevcut tarımsal sistemi nasıl değerlendiriyorsunuz?
Çoğu Avrupa ülkesinde küçük ölçekli üreticilerin üretim üzerindeki önemli rollerine dair yeterli bilincin olmadığını düşünüyorum. Daha ziyade yerel topluluklara, çevreye, gıda üretiminin türü ve kalitesine olumsuz yönde etki ettiği ve sera gazı üretimine katkı sağladığı halde büyük ölçekli endüstriyel tarıma tek yanlı bir vurgu var. Toplumsal adaletin sağlanması, sağlıklı bir beslenmenin oluşturulması, kültürel kimliğin ve geleneksel bilginin korunması gibi konular üzerinde yeteri kadar durulmuyor.
Oysa iklim değişikliğinin etkileri daha belirgin hale geldiğinde ve piyasalar daha dengesiz bir hal aldığında yüksek borca sahip büyük ölçekli üreticiler muhtemelen çok daha fazla zarar görecek. Organik tarım ve agroekolojinin teşvik edilmesi ve aile çiftliklerinin korunması için daha fazla adım atılmalı. Bu çiftlikler, ticari çiftliklere nazaran çok daha esnek olduklarından yapılacak yatırımlar, gıda güvencesinin temininde önemli bir rol oynayacak.
Sizce gelecek dönemde tarımın gündemini neler oluşturacak?
Tarım sektörü üzerinde oldukça tutarsız talepler var. Gelecekte de bu tür baskı ve çelişkiler artacak. Çelişkilerin çoğu 3 talebe bağlı: Daha fazla gıda, lif ve enerji üretimi; çevrenin korunması; sağlıklı ve dengeli beslenme. Tek taraflı olarak endüstriyel gıda üretiminde standartlaşan birkaç ürünü daha fazla üretmeye odaklı tarım sektörü anlayışından; çevreyi ve tüketici sağlığını korumaya odaklı entegre bir tarım anlayışına geçmenin yollarını bulmalıyız. Küçük üreticilerin ve geleneksel üretim yöntemlerinin bu zorlukların üstesinden gelmek için çok güçlü bir potansiyeli olsa da güçlü ekonomik çıkarlar, aile çiftliklerinin ve çevre dostu geleneksel üretim pratiklerinin sunduğu katkıların ve geniş kitleler tarafından kabul görmesinin önünde engel teşkil ediyor.