Bitkilerin beslenmesinde önemli rol oynayan amonyum nitrat riskleri de beraberinde getiriyor. Son 100 yılda ihmal ya da kaza sonucu gelişen facialar 2 binin üzerinde can aldı.
Patlayıcı yapımında kullandığı gerekçesiyle yasaklanan nitrat bazlı gübrelerden sodyum nitrat ve potasyum nitrat pazara geri dönmeye hazırlanıyor. Kalsiyum nitrat gübrelerinde de yasağın kontrollü şekilde kalkacağını açıklayan Bakanlık, amonyum nitrata ise aynı toleransı göstermedi. Buna göre amonyum nitratın tarım amaçlı kullanımı tamamen yasaklanacak.
Yanlış depolama felaket getiriyor
Amonyum nitrat normal şartlarda gaz formunda ve zararsız bir şekilde çözünebilen bir kimyasal bileşik. Dünya genelinde yaygın olarak kullanılan amonyum nitrat büyük oranda gübre amaçlı üretiliyor; ayrıca madencilik ve soğutma amaçlı paketlerin üretiminde de kullanılıyor.
Bitkiler için çok önemli bir besin kaynağı olan amonyum nitrat, depolama ve kullanım yöntemlerine dikkat edilmediğinde ölümcül sonuçlara yol açabiliyor. Oksitlenen amonyum nitrat yangın riskini de beraberinde getiriyor.
İlk olay 100 yıl önce yaşandı
Bu konuda kayıtlara geçen ilk vaka 1916’da İngiltere’de bir barut fabrikasında gerçekleşti. 700 ton amonyum nitrat ve 25 ton TNT’nin yol açtığı patlama sonucu 15 kişi yaşamını yitirmişti. “Büyük Patlama” olarak anılan bu olay İngiltere tarihine de en büyük endüstri kazası olarak geçti.
Teksas Faciası nasıl gerçekleşti?
Tarihteki en büyük sanayi kazalarından biri olan bilinen “Teksas Faciası”, 2,1 bin tonun üzerinde amonyum nitrat yüklü SS Grandcamp gemisinde başlayan yangın sonucu gerçekleşmişti. 581 kişinin hayatını kaybettiği faciadan yalnızca 3 ay sonra, bu kez Fransa’nın Brest limanında bir kargo gemisinde benzer nedenlerle yaşanan patlama 29 cana mal oldu.
Denetleme ve önlemler sıkılaştı
Bu iki büyük facianın ardından amonyum nitratın depolanması ve kullanımına uluslararası düzeyde kapsamlı denetimler getirildi. Bu tarihten itibaren kazaların sıklığı azaldı.
Ancak amonyum nitrat 2001 yılında Fransa-Toulouse’da bir gübre fabrikasında yaşanan patlama ile yeniden gündeme geldi. 31 kişinin ölümüne neden olan kazanın nedeni halen kesin olarak bilinmiyor.
2015’te de benzeri yaşandı
2 yıl önce Çin’in Tianjin limanında yaşanan patlama da yine ciddi bir ihmalin sonucu. Bir nitroselüloz deposunda başlayan yangının 800 ton amonyum nitratın depolandığı noktaya ulaşması ile felaket kaçınılmaz olmuş ve 173 kişi yaşamını yitirmişti.