Cumhurbaşkanının Türkiye'deki sebze çeşitliliğine ilişkin dünkü sözleri dikkat çekti. tarlasera.com Türkiye pazarındaki sebze türleri, çeşitleri ve üretim dengesini rakamların gözünden inceliyor.
Son dönemde devlet yetkililerinin tarıma dair demeçlerinde artış gözleniyor. Havza bazlı üretime geçiş, mazot desteği ve şekerpancarı fiyatlarına dair açıklamalar Başbakan Binali Yıldırım’dan gelirken, dün Ankara’da gerçekleşen Milli Tarım Projesi toplantısında konuşan Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın “Sebze çeşitlerimizi arttırmamız lazım. 19 sebze çeşidi nedir ya?” şeklindeki sözleri de geniş yankı buldu.
Türkiye pazarındaki sebze türleri
Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’nün (FAO) 2015 verilerine göre Türkiye Çin, Hindistan ve ABD’den sonra en büyük sebze üreticisi. Türkiye hıyar üretiminde dünyada ikinci; domates ve ıspanakta dördüncü, patlıcanda ise beşinci sırada.
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği'nin (TOBB) bitkisel üretime dair 2013 yılında yayınladığı raporda ise Türkiye’de 18 yaprağı yenen sebze türü, 13 meyvesi yenen sebze türü, 12 yumru ve kök sebze türü ve 9 baklagil cinsinden sebze türünün ticari düzeyde üretiminin yapıldığı görülüyor.
En yoğun çeşitlilik domateste
Tarım sektöründe “sebze çeşidi” tanımı ise piyasada satışı yapılan her bir farklı tohumu ifade ediyor. Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Müdürlüğü’nün (TTSM) son olarak 2014 yılında güncellenen listesine göre Türkiye’de 2015 adet sertifikalı, 1431 adet de standart sebze tohumluğu kayıtlı durumda bulunuyor.
Yine TTSM'ye göre üretim izni almış olan çeşitlerin sayısı ise 1135'i buluyor. Bu çeşitlerin yüzde 32'si domates grubunda yer alırken, domatesi çeşit zenginliği bakımından sırasıyla hıyar ve biber izliyor.
Türkiye sebzede kendine yeterlilik sınırında
Sebzede kendine yeterlilik düzeyi yüzde 106 olan Türkiye’de türler arasındaki üretim dengesine dair veriler ise TÜİK raporlarına yansıyor. Buna göre domates, hıyar, biber, patlıcan, kabak, marul, lahana, pırasa, havuç, turp, bezelye ve taze fasulye gibi sebzelerin tümünde yeterlilik oranı yüzde 100 ile 110 arasında. Taze soğan yüzde 126 ile en üst seviyedeyken Türkiye’nin kendine yetmekte en çok zorlandığı sebze türü yüzde 95 ile patates olarak görünüyor.
Bitkisel çeşitlilik dünya genelinde risk altında
Modern tohum teknolojileri ile birlikte tüm dünyada belli sebze grup ve cinslerine ait büyük bir çeşit bolluğu yaşansa da, uzmanlara göre ürün geliştirme ve ticari üretimde belli cinslere ağırlık verilmesi genel tarımsal zenginliği riske atıyor.
Son 100 yıl içinde dünya genelinde tarıma konu olan bitki çeşitlerinin sayısı yüzde 75 oranında azalmış durumda. Dünya nüfusunun gıda ihtiyacının yüzde 95’i yalnızca 30 farklı bitki türü ile karşılanıyor. Dünya genelinde biyoçeşitlilik bakımından 27. sırada olan Türkiye için de bu risk geçerli. TEMA’nın kurucuların Ali Nihat Gökyiğit, Türkiye’de 3 bine yakın bitki türünün neslinin tehlike altında olduğunu söylüyor.