Tarımda 18 aya kadar uzayan vadeler her kesim için ödeme güçlüğü yaratıyor. tarlasera, Türkiye tarımının kronik sorunu haline gelen uzayan vadelere karşı çözüm önerilerini uzmanlara sordu.
Tarımda vade sürelerinin 18 aya kadar uzaması üreticiden tedarikçiye, bayiden ithalatçıya herkesi zora sokuyor. İlaç, gübre, tohum, işçilik ve mazot maliyetlerinin sürekli artması nedeniyle üretici beklediği kazancı sağlayamıyor. Borçlar ödenemeyince vadeler sürekli öteleniyor ve sektörün tüm bileşenleri zincirleme olarak ödeme güçlüğüne düşüyor.
İflaslardan endişe ediliyor
Tarım uzun yıllardır sürdürülen politikalar sonucu sermayesini yitirmeye başladı. Arazilerin miras yoluyla bölünmesi işletmelerin ekonomik olmasını imkansızlaştırdı. Küçülen işletmeler kâr üretemez, hatta ihtiyacı bile karşılayamaz duruma geldi. Nakit döngüsü bozulunca, mevcudu işleyebilmek için vadeler de hasat-harman mantığı ile gittikçe uzadı. Böylece oluşan düşük kâr eğiliminin yakın gelecekte art arda iflaslara neden olabileceğinden endişe ediliyor.
Plansızlık en önemli sorun
Tarımda bir üretim planı olmadığını vurgulayan TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası Samsun Şube Başkanı Hayati Tosun, üreticinin hangi ürün para ederse oraya yönlendiğini, oluşan arz fazlasının ürün fiyatlarını düşürürken vadeleri de uzattığını söylüyor. Tosun, “Üretici borcunu zamanında ödeyemiyor, ilave kredi ve vade farkı ödemek durumunda kalıyor. Bu durum girdi temin eden bayilere de olumsuz olarak yansıyor. Bayilerin yıllık tahsilat yüzdesi neredeyse yüzde 50-60. Vadelerin uzaması en çok aracıların işine gelse de orada da ciddi bir para kaybı söz konusu” diyor.
Yeni teknolojiler gecikiyor
Ekonomik zorluklarla, banka kredileri ile başa çıkmaya çalışan bayi ve firmalar ise faaliyetlerini zorunlu olarak teknik boyuttan tüccarlık boyutuna taşımak zorunda kalıyor. Bu durum ucuz ve niteliksiz üretim anlayışına doğru bir kaymaya neden oluyor. Yeni teknoloji ve yatırımlar da gecikiyor. Kalite ve standardı yakalamak zorlaştıkça ürünün satış fiyatı da düşüyor.
Banka kartları amaç dışı kullanılıyor
Diğer bir çözüm yolu ise banka üretici kartlarının amaç dışı kullanılmasının önlenmesi ve Çiftçi Kayıt Sistemi esasına göre gübre, mazot, ilaç, tohumun sınırlı taksitlerle kullandırılması. Ürün bedelleri için yapılan ödemelerin masraf ayaklarının da belli karşılıklar içinde kullandırılması da dile getirilen bir diğer öneri.
Vadeler yasayla sınırlandırılmalı
SFT Tarım Yönetim Kurulu Başkanı Nazmi Gündüz sorunun çözümü için hükümet ve Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’nı işaret ediyor. “Vade süreleri yasal yollarla düzenlenebilir ve mücevherat veya elektronik sektöründe olduğu gibi 60-90 gün ile sınırlandırılabilir” diyen Gündüz, “Bu şekilde hem üretici hem de tüketici korunur. Satışlarda da marjinal bir düşüşün yaşanmaz” yorumunu yapıyor.
Uzayan vadeler tarımı uzun vadede güç bir krize sokacak tehlikede. Bu yüzden çözüm önerilerini kapsamlı değerlendirmek gerekli. Bunun içi üreticinin kâr ederek üretebilmesini sağlayabilmenin yollarını bir an önce bulmak gerekiyor.