Türkiye’de ilk kez bir transgenetik sebze geliştirildi ve Tuta’ya dirençli domates üretildi. Ancak GDO üretiminin yasak olduğu Türkiye’de bu ürün şu an için laboratuvarda kalmaya mahkum.
Türkiye’de bir ilk gerçekleşti ve İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü’nde (İYTE) Tuta absoluta’ya karşı dirençli genler domatese aktarıldı. Bu domates, Türkiye’de başarılı sonuç alınan ilk transgenetik sebze ürünü denemesi olma niteliğini taşıyor.
Tuta’yla mücadele eden gen
Domates üretimindeki en önemli zararlılardan olan Tuta absoluta’ya karşı kimyasal mücadele zorluklarla yürütüyor. Kalıntı sorunu da işin bir diğer risk boyutu. İTYE’de geliştirilen domates çeşidi ise Tuta larvalarını etkisiz hale getiren Cry1Ac geninin aktarılmasıyla elde edildi. İYTE Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Sami Doğanlar, yapılan testlerde diğer domatesler yüzde 100 canlı larva içerirken trangenetik çeşitlerde bu oranın yüzde 7’ye kadar düşebildiğini söylüyor.
Türkiye’de üretim hala yasak
Uzun çalışmaların ardından olumlu sonuç veren araştırma Türkiye’de bitki genetiği adına önemli bir adım olsa da, şimdilik laboratuvar ortamında kalmaya mahkum. Çünkü bilindiği gibi Türkiye’de genetiği değiştirilmiş (GD) tarım ürünü üretmek yasak. GD domatesin araştırma amacıyla üretildiğini söyleyen Doğanlar, “Ancak gelecek yıllarda üretim izni çıkarsa elimizde hazır bir çeşit olacak” şeklinde konuşuyor.
Yeni dayanıklı genlere ihtiyaç artıyor
Türkiye’de GDO’lara karşı var olan önyargıya vurgu yapan Doğanlar, “Transgenetik teknoloji ile geliştirilen ve çevre testleri yapılmış ürünler bilinenin aksine en güvenilir teknolojidir” diyor ve ekliyor: “Zararlıların yeni ırkları çıkıyor. 40-50 yıllık mevcut genlerle gelecek yıllarda ürün alma ihtimali bulunmuyor. Ürünler dayanıklılığını yavaş yavaş kaybederken yeni dayanıklı genlerin bulunması büyük önem taşıyor.”
Dünyada GD domates çeşidi yok
Dünyada geliştirilen ilk GD tarım ürünü de FlavrSavr adında bir domates çeşidiydi. Uzun raf ömrüne sahip bu ürün birkaç yıl sonra üretimden kalktı. Bugün ise yaygın kanının aksine dünya genelinde ticari olarak üretilen ve tüketilen bir GD domates bulunmuyor.