Glifosat içeren pestisitler kanserojen mi?

Yabancı ot mücadelesinde kullanılan glifosatın yaygınlaşmasına paralel olarak çevre ve insan sağlığına etkileri üzerine tartışmalar da devam ediyor.

Bugünlerde bu soru birçok Avrupa Birliği ülkesinde kafa karışıklığı yaratıyor. Bu kafa karışıklığı nedeniyle, AB ülkeleri yabancı otla mücadelede kullanılan glifosat etken maddesini içeren tarımsal ilacın kanserojen madde içerip içermediği konusunda bir görüş birliğine varamıyor. 18-19 Mayıs tarihleri arasında gerçekleştirilen görüşmelerde de tüm çabalara rağmen bir görüş birliğine varmak mümkün olmadı.

Her ülkenin tutumu farklı

Piyasadaki adıyla Roundup olarak bilinen yabancı otla mücadele ilacının Avrupa Birliği pazarında varlığını devam ettirebilmesi, AB’nin ilacın piyasa iznini 7 yıl daha uzatmasına bağlı. Ancak AB ülkeleri, bu iznin çıkarılması kararından önce, uzmanlardan gelen ve ürünün kanserojen madde içerip içermediği ile ilgili çelişkili ifadelerden kaynaklı farklı tavırlar sergiliyor. Örneğin, Almanya kendi ülkelerindeki uzman görüşlerine dayandırarak, ilaca izin çıkmaması yönünde çaba sarf ediyor. Fransa, Hollanda ve İsveç de Almanya gibi, uzmanlardan net bir görüş gelene kadar, glifosat içeren tarımsal ilaçlara izin çıkmaması gerektiği yönünde görüş belirtiyor.

Ancak Danimarka, diğer ülkelerden farklı olarak ilacın izninin yenilenmesi gerektiği görüşünde. Danimarka’nın neden adı geçen diğer AB ülkelerinden farklı görüşe sahip olduğunu Danimarka Çevre Kurumu Büro Şefi, Lea Frimann Hansen şu sözlerle belirtiyor: “Bizce bu elementin (glyphosate, red.) kanserojen madde içerdiğine yönelik bir belge yok. Bunun böyle olmadığını vurgulayan birçok araştırma mevcut.” Görünen o ki, bilimsel çevrelerden ilaçla ilgili farklı görüşler gelmeye devam ettikçe, AB ülkelerinin kafa karışıklığı da geçmeyecek gibi. Zira her iki taraf da uzmanlara dayandırarak tavır sergiliyor.

Glifosat maddesi, sistematik olarak yabancı otlarla mücadelede kullanılan etkili bir ilaç. Bitkinin hem yaprağına hem de köküne nüfuz eden ilaç sayesinde birçok zararlı yabancı ottan uzak bir üretim süreci mümkün oluyor. Yeşil renkteki her bitkiye derinlemesine etki eden glifosat maddesinden tahıl ürünlerinin etkilenmemesi için de, bazı tahılların genetik kodları ile oynanıyor. Glifosat ilk olarak Monsanto firması tarafından Roundup adı ile piyasaya sunuldu. Ancak firmanın bugün itibariyle ilaç üzerinde bir patent hakkı yok. Örneğin, Zeneca firması da glifosat içeren glyphosatetrimesium isimli ürünü çıkarıyor.

Biyoorganik gübreleme

Tarımsal üretimde kullanılan ilaçlar konusunda tartışmalar sürerken, gübre konusunda da alternatif arayışlar devam ediyor. “Tarımsal üretimde, organik atık maddelerin kullanımı, verimliliği arttırmanın yanı sıra, çevreye yönelik kaygılarımızı da asgariye indirgeyen bir yöntem.” Bu sözlerin sahibi, yıllarca organik atıkların tarımsal aktivitelerde kullanılması yönünde çalışmalar yürüten Jakob Magid’e ait.

Kopenhag Üniversitesi Bilim Bölümü’nde görevli olan Magid, tarımsal faaliyetlerde, biyoorganik gübrelemenin kullanılmasının avantajlarını, bu gübrenin hem ucuz olması hem de toprağa ağır metaller aktarmaması ile açıklıyor. Biyoorganik gübrelemede kullanılan elementler, kanalizasyon suyu arıtma tesislerinde kanalizasyon suyundan ayrıştırılan katı organik atık  maddelerinden ve kompoze edilen kanalizasyon suyundan elde ediliyor.

Avrupa’nın birçok yerinde bugün itibariyle katı ve sıvı kanalizasyon atıklarını tarımsal üretimde kullanılmaya hazırlayan birçok özel ve kamusal şirket bulunuyor. Yüzde 77’lik oranla Danimarka’nın, biyoorganik atıklarının tarımsal faaliyetlerde kullanılması noktasında başı çeken ülkelerden olduğunu aktaran Jakob Magid’e göre, bu oranın daha da arttırılması gerekiyor. Kanalizasyon suyunun arıtılması sırasında elde edilen organik atık maddelerin büyük bir kısmı ayrıca yakıt olarak ısınma teknolojisinde kullanılıyor.

Sınırlı kaynaklarla yüksek verim

Jakob Magid’e göre organik atık maddelerinin ve kompoze edilen kanalizasyon suyunun tarımsal üretimde kullanılması büyük bir potansiyele sahip. Zira her iki element de Avrupa’da sınırlı olarak bulunan fosfor ihtiyacının önemli bir bölümünü karşılayabilecek potansiyele sahip. Bitkilerin yetişebilmesi için en önemli elementlerden bir tanesi olan fosfor dünyada Çin, Fas, Rusya ve kısmen de ABD’de bulunuyor.

Çin ve ABD şimdiden kendi fosfor kaynaklarını korumaya yönelik birçok adım atmış durumda. Fosforun yanı sıra, bitkilerin yetişmesi için gerekli olan birçok besin maddesini organik atık madde ve kompozesinden elde etmek mümkün. Jakob Magid, her gün biraz daha gelişen teknoloji ile birlikte biyorganik atık maddelerinin tarımsal faaliyetlerde kullanılmasının verimi arttıracağını ve dolayısıyla 2050’ye doğru dünyada açlıkla mücadeleye de katkı sunacağını vurguluyor.

Ağır metaller sınırlı

Katı ve sıvı kanalizasyon atıklarının ağır metaller içermesi ve bu metallerin organik gübrelemede kullanılması sebebiyle yetiştirilen sebze, meyve ve tahıl ürünlerine geçebileceği kaygısı bilimsel çevreleri de harekete geçiren bir durum. Kopenhag Üniversitesi Bilim Bölümü’nün, Organik Kaynakları Tarımsal Üretimde Kullananların Branş Organizasyonu (BGORJ) ile birlikte biyoorganik gübrede ağır metallerin ölçümüne yönelik bir dizi bilimsel çalışmalar yürütülüyor.

Bu çalışmalarda normalde kullanılan değerlerin çok üstünde oranlarda elementler kullanıldığını vurgulayan araştırmacı Jakob Magid araştırmalarının sonuçlarını şu sözlerle ifade ediyor: “Anlaşılması gereken asıl nokta şu; Danimarka tarım toprak yapısından yola çıkarak yapılan araştırmalarda, ağır metaller büyük bir oranda bitkilerin köküne işlemiyor ve bitki tarafından absorbe edilmiyor. Endüstriyel tarımda kullanılan ham fosfordaki ağır metal oranı ayrıca biyoorganik gübrelemedeki orandan daha yüksek.”