Türkiye’de de meyve bahçelerinin korkulu rüyası olan meyve sineklerinin tarım alanların yayılırken güneşi yön bulma işareti olarak kullandıkları keşfedildi.
Meyve tarımının en yaygın düşmanlarından olan meyve sinekleri, tüm dünyada bahçelerde yürütülen zirai mücadelenin en zorlu cephelerinden birini oluşturuyor. Bu küçük ama bir o kadar etkili zararlılar, başta Akdeniz meyve sineği olmak üzere Türkiye’de de çok farklı meyve türlerinde verim ve ürün kayıplarının sorumlularından biri.
Modern bitki koruma yöntemleri doğru şekilde uygulandığında meyve sineklerine karşı başarılı olsa da, son derece hızlı yayılıp üreyebilen bu zararlıların arazideki etkisini kırmak her zaman kolay olmuyor. Ancak ABD’de yapılan bir araştırma, meyve sineklerinin yayılımını kontrol altına almayı sağlayabilecek çarpıcı bir gerçeği ortaya çıkardı.
Geçmişin kaşifleri gibi!
Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü’nde yürütülen çalışmalar sonucunda meyve sineklerinin göç ve yayılım deseninde güneşin başrol oynadığını keşfedildi. Buna göre, yalnızca bir gün içinde tam 14,5 kilometreye kadar uzun uçuşlar yapabilen yaygın meyve sineği türleri tüm bu yolculuklarında, tıpkı yüzyıllar öncesinin kaşifleri gibi güneşi yön bulma işareti olarak kullanıyor!
Meyve sinekleri uçuş simülasyonunda
Özellikle su ve gıda imkanlarının kısıtlı olduğu çöl bölgelerinde sıklıkla görülen meyve sineklerinin tarımsal açıdan verimli alanlara nasıl yöneldiğine odaklanan araştırmacılar, sineklerin davranış biçimlerini tanımlamak için bir çeşit “uçuş simülasyonu” oluşturdu. Simülasyonda yapay bir “güneş” olarak LED ışıklarından yararlanıldı.
Yapılan deneylerde güneş battığı, yani LED ışığı söndüğü zaman zararlıların kararlı ilerleyişinin zayıfladığı, ışık kaynağı yeniden belirdiğinde ise uçuşlarını aynı doğrultuda devam ettikleri gözlemlendi. Tüm bu süreçte kullanılan hassas mikroskoplar yardımıyla da sineklerin beyin hücresi aktiviteleri izlenerek ışığa nasıl bir duyarlılık gösterdikleri ortaya konuldu.
Mevsim farklılıkları yayılımlarını etkiliyor mu?
Mevsimsel olarak göç eden kral kelebeği ya da ağustosböceği gibi türlerin yayılımlarının çok daha kolay gözlemlenebilir olduğunu söyleyen araştırmacılardan Ysabel Giraldo, meyve sineklerinin izlediği rotanın keşfedilmesinin bitkisel üretimde alınacak önlemlere katkı sağlayacağını belirtiyor. Giraldo, “Araştırmanın devamında, sineklerin bir önceki uçuştaki yönelimlerini nasıl hafızalarında tuttuklarını ve yayılım desenlerinde mevsimsel farkların etkili olup olmadığını saptamak istiyoruz” diyor.