Domates yalnızca sofralarda değil doğada da büyük bir çeşitlilik gösteriyor. Araştırmalara göre yabani domates türlerindeki zenginliğinin temelinde bitkinin genetik evrimdeki başarısı var.
Domates dünyada en çok çeşitlilik gösteren tarım ürünlerinden biri. Bu hem ticari hem de yabani çeşitler için geçerli. Michigan ve Indiana Üniversitelerinin ortaklaşa yürüttüğü çalışma, yabani domates türlerindeki çeşitliliğin nedenlerini ortaya koydu.
Genetik zenginlik domatesin kendi başarısı
Buna göre domatesin genetik kaynakları doğada çok yoğun bir etkileşime giriyor. Böylece bitkilerin evrim süreci göz önüne alındığında “çok hızlı” denebilecek bir zaman içinde çok sayıda yeni varyasyon oluşuyor.
Bu sayede domatesin ekolojik değişimlere hızla uyum sağlama yeteneği açıklığa kavuşmuş oluyor. Bu becerinin altında 3 faktör yatıyor: Geçmişten gelen genetik havuzdan en doğru genlerin seçilmesi, türler arasındaki “introgresyon” adı verilen gen aktarımı ve genetik mutasyonların hızlı birikimi.
Melezleme çalışmalarına katkı sağlayacak
Michigan Üniversitesi Ekoloji ve Evrimsel Biyoloji Bölümü’nden James Pease’e göre elde edilen veriler, son yıllarda gelişen genetik mühendislikten ziyade geleneksel melezleme çalışmalarına büyük katkı sağlayacak. Pease, “Böylece çapraz ıslah tekniklerinin iklim değişikliğine daha dayanıklı yeni çeşitler üretebilmesi kolaylaşacak” diye konuşuyor.
Islahçılar için büyük bir kaynak
“Yabani domatesler bizim her gün tükettiğimiz ıslah edilmiş çeşitlerden çok farklı özelliklere sahip olabilir. Ama genetik açıdan onlarla şaşırtıcı derecede benzerlik taşıyorlar” diyen Indiana Üniversitesi’nden Leonie Moyle, bunların arasında potansiyel değere sahip çok sayıda tür olduğunu belirtiyor: “Bitki ıslahçıları melezleme yöntemiyle bu türlerin bazı özelliklerinden faydalanarak yepyeni ticari çeşitler geliştirebilecek.”
Çeşitliliğin merkezi And dağları
Dünyada yabani domates türlerinin en çok görüldüğü bölge Güney Amerika’da bulunan And dağları. Ekip de çalışmalarını bu bölgede yoğunlaştırmış durumda. ABD Ulusal Bilim Vakfı da (NSF) projeye 1,18 milyar dolarlık destek sunuyor.
Charles Darwin’in de Galapagos adaları dahil olmak üzere bu bölgede yabani domates türleri üzerine çok sayıda araştırma yaptığını hatırlatan Indiana Üniversitesi’nden Leonie Moyle, “Bu domatesler, yaklaşık 200 yıl sonra bugün de hala bitkilerin evrimini daha iyi kavramamıza yardımcı oluyor” diyor.