Koronavirüs korkusu, vitamin yönünden zengin ürünlere ilgiyi arttırdı. Hakkında çok sayıda yanlış bilginin de dolaştığı "kara mürver" bunların başında geliyor. İşte kara mürvere dair bilmeniz gerekenler.
Doğa sağlıklı ve uzun bir yaşam için gerekli olan pek çok besine sahip sayısız bitki türü ile dolu. Bunlar arasından sebze ve meyveler vitamin, mineral veya lif içerikleriyle ayrı bir yer tutuyor. Bol ve taze sebze-meyve tüketimini hayatının merkezine koymak işte bu yüzden önemli.
Peki tarım vasıtasıyla ulaştığımız bunca besine rağmen neden hastalıklar yakamızı neden bırakmıyor? Neden ilaçlara ihtiyaç duyuyoruz? Bu sorunun elbette birden fazla cevabı var. Ancak en başta kabul etmemiz gereken şu: Ne vahşi doğada, ne de market-pazar raflarında boş yere “mucize” bir ürün aramak yerine, besleyici gıdalardan oluşan dengeli bir beslenme tutturmak gerekli.
Hastalığa karşı “kestirme yol” yok!
İnsanlığı deyim yerindeyse savunmasız yakalayan yeni tip koronavirüs (Covid-19) salgını, tarıma olan ihtiyaç kadar sağlıklı beslenmenin önemini de bir kez daha hatırlattı. Ancak benzeri virüslerde olduğu gibi koronavirüse karşı da "kestirme yoldan" korunmanın bir yöntemi yok. En azından şimdilik.
Ama grip virüslerine karşı en etkili besinler arasında vitaminlerin bulunduğu bir gerçek. Nitekim, bu gerçeklik yaygın kanılarla da birleşince, bugünlerde limona olan talebin hızla artması gibi durumlar yaşanabiliyor. Ancak salgın karşısında duyulan endişe, bilimsel olmayan söylentilerin de dolaşımını hızlandırıyor.
Bunun en net örneği “kara mürver” meyvesi oldu. Kimi kaynaklar kara mürverin içerdiği besinlerle koronavirüse karşı benzersiz bir “çare” olarak aktarınca, pek çok tüketicinin daha önce tanımadığı bu meyveye dair merakı da doruğa çıktı. Peki nedir bu kara mürver?
Nasıl bir meyve?
Bilimsel adı Sambucus nigra olan kara mürver meyvesi, üyeleri tıpkı çilek gibi “berry” olarak adlandırılan mürver (Adoxaceae) familyasına ait bir meyve. Uluslararası pazarda “elderberry” olarak bilinen bitkinin meyvesi olgunlaştığında koyu mor ya da siyah bir renk alıyor ve bu haliyle kara üzümü ya da yabanmersinini anımsatıyor.
Dünya genelinde kara mürver Avrupa kıtası ve Kuzey Amerika ile özdeşleşmiş bir tür. Britanya adasından Kafkasya’ya kadar neredeyse tüm Avrupa’da yetiştirilen meyveyi en çok üreten ülkeler arasında Almanya, Macaristan, Avusturya ve ABD bulunuyor.
Türkiye’de de üretiliyor
Kara mürver yetiştirilen bahçelere Türkiye’de de, özellikle Karadeniz kıyıları boyunca ve Ege’nin kuzey bölgelerinde rastlamak mümkün. “Melesir”, “mindiraç”, “patlangaç, patlangoz” gibi geleneksel isimlerle de anılan meyvenin en çok yetiştirildiği iller Artvin, Rize, Giresun, Sinop, Kırklareli ve İzmir. Bunun dışında Elazığ ve Van’da da üretim var.
Ne içeriyor? Nerelerde kullanılıyor?
Söz sağlığa gelince, kara mürverin hakkını teslim etmek gerekiyor. A, B ve C vitaminleri açıdan oldukça zengin olan meyve ayrıca lif, demir, magnezyum, potasyum ve folik asit kaynağı. Bu nedenle de antioksidan ve bağışıklık güçlendirici özelliklere sahip. Taze halde ya da reçel veya marmelat olarak tüketilen kara mürver, özellikle Balkan ve Kuzey Avrupa mutfaklarında çorba ya da kek yapımında da kullanılıyor.
Avrupa kültüründe kara mürverin “tıbbi bitki” olarak geçmişe dayanan bir ünü var. Meyvesinden ya da çiçeklerinden yapılan çayın yanı sıra “kara mürver suyu” da hem lezzeti hem de faydalarıyla biliniyor. Çiçek ve yapraklarından kozmetik sanayisinde de faydalanılan bitkinin meyvesi ham haldeyken ise zehirleyici olabiliyor.
SARS salgınında ne olmuştu?
Kara mürver ekstresinden üretilen besin takviyeleri de oldukça popüler. Ancak bu konuda dikkate almak gereken bir detay var: 2003 yılında bir diğer koronavirüs türü SARS’ın neden olduğu salgın süresince, vücutta “sitokin” isimli proteinin aşırı uyarılması sonucu ortaya çıkan ve “sitokin salınımı sendromu” denilen tehlikeli vakalarda ciddi bir artış görülmüştü. Bu artışın, virüsten korunma düşüncesiyle aşırı tüketilen kara mürver ekstresinden olabileceği ortaya atılmıştı. Bu ilişkiye dair henüz kanıtlanmış bir veri olmasa da bu örnek, hastalıklardan korunma yöntemlerinin bilimsel kaynaklara dayanması gerektiğinin bir diğer kanıtı.
Bir kase kara mürver mi, bir adet muz mu?
Fakat tüm bu özellikler kara mürveri bir “keşfedilmemiş bir mucize” yapmıyor! Örneğin; bir kaseyi dolduracak kadar kara mürverde yaklaşık 52 mg C vitamini var. Aynı miktarda çilek ise ortalama 97 mg C vitamini barındırıyor. Limonda ise bu oran 94 mg.
Yine bir kase kara mürverde 311 mcg A vitamini, 406 mg potasyum bulunuyor. Buna karşılık bir adet havuçta 392 mcg A vitamini, bir adet muzda ise 358 mg potasyum mevcut. Kara mürverin en ön plana çıkan besin içeriği ise lif. Bir adet elmada 2,4 gram, bir kase frambuazda ise 8 gram olan lif, aynı miktarda kara mürverde ise 10,2 grama kadar çıkıyor.