AB’de uzun süredir gündemde olan neonikotinoidler, bu yıl alınan kapsamlı yasak kararına karşın tartışılmaya devam ediyor. Tarım ve Orman Bakanlığı’nın geçtiğimiz hafta aldığı ani karar ise belli ki gelecek günlerde bir o kadar tartışılacak.
Arı popülasyonunun azalmasına neden olduğu gerekçesiyle kullanımına geniş çapta sınırlama getirilen neonikotinoid cinsi pestisitler Türkiye'de yasak kapsamına girdi. Bitki korumada yaygın olarak kullanılan clothianidin, imidacloprid ve thiamethoxam etken maddeleriyle ilgili Tarım ve Orman Bakanlığı’nın aldığı karar AB'deki uygulamalarla hem benzerlik hem de farklılıklar taşıması dikkat çekiyor.
5 yıl içinde neler değişti?
Avrupa’da arı nüfusunun hızla azalması nedeniyle bundan 5 yıl önce neonikotinoidler tartışmalı konuma gelmişti ve 2013 yılında alınan kararla 3 etken maddenin şekerpancarı ve kışın yetişen tahıllar dışında kullanımı sınırlandırılmıştı.
Geçen süre zarfında bitki koruma ürünlerinin arı ölümleriyle ilişkisi üzerine yapılan araştırmalarla paralel yürüyen AB içi tartışmalar sonucunda 2017 yılında 3 etken maddenin yasaklanması teklifi Avrupa Komisyonu’na sunulmuştu. 27 Nisan’da Brüksel’de yapılan toplantıda ise söz konusu tarım ilaçlarının sera alanları dışında kullanılması yasaklanmıştı.
Türkiye’de süreç hızlı gelişti
Türkiye’de konunun gündeme gelmesi ise bu yılın ortalarına denk geliyor. Greenpeace başta olmak üzere çeşitli sivil toplum kuruluşlarının yasakların Türkiye’de de devreye girmesi yönündeki çağrıları geçtiğimiz haftaya kadar henüz resmi bir karşılık bulmamıştı.
Ancak 19 Aralık günü Bakanlık tarafından İl Müdürlüklerine gönderilen yazıda 3 etken maddenin hem AB müktesebatı hem de “arılarda koloni halinde ölümlere sebebiyet verdikleri gerekçesiyle yasaklanması gerektiğine dair yapılan bildirimler” sonucunda yasaklandığı bildirildi.
İthalat Ocak’ta, kullanım Temmuz’da bitecek
Karara göre clothianidin maddesi içeren ürünlerin ithalat izni 7 Ocak 2019 tarihine kadar sürerken, 8 Şubat itibariyle fiili ithalatı ve ülke içinde üretimi sonlandırılacak. Bu ürünlerin kullanımı ise 31 Temmuz tarihinden itibaren tamamen yasak.
İmidacloprid ve thiamethoxam bazlı ürünlerin kullanımı ise kararın açıklandığı gün itibariyle çoğu tarla bitkisi ve meyvede yasaklandı. 7 Mart’tan itibaren üzerlerinde “uyarı metni” ile piyasaya sürülecek bu ürünler Aralık 2019’da yeniden yapılacak değerlendirmeyle birlikte seralarda ve tohum ilacı olarak kullanılabilecek.
Geçiş süreci nasıl olacak?
Neonikotinoidler ile ilgili AB’de Nisan sonunda alınan karara bakıldığında ise yasakların aşamalı olarak uygulamaya geçeceği tarihler 2018 sonu ve 2019 başı olarak görülüyor. Bu durumda neredeyse 1 yıla yakın bir sürenin “geçiş süreci” olarak baz alındığı görülüyor. Peki Tarım ve Orman Bakanlığı’nın belirlediği tarihler bu pestisitlerin kullanımı, üretimi ya da ithalatında yeni döneme geçiş için elverişli mi?
Açıklanan süreler çok kısa
tarlasera.com’un görüştüğü bitki koruma sektöründen bir uzman, AB’de yasak kapsamına alınan ürünlerin ithalatı ve üretiminin sonlandırılması için çoğunlukla 6 ay, kullanımının sonlandırılması için ise 18 ay süre tanındığını hatırlatarak, Türkiye’de belirlenen sürenin oldukça kısa olduğunu dile getiriyor.
Amaç üreticilerin şimdiden önlem alması
“Sezon içinde satılmak üzere ithal edilmiş ya da henüz yolda olan ürünler var. Aynı şekilde üreticilerin deposunda veya bayilerde olan ilaçlar da var. Bunların bu süre içinde toplatılması ve kullanımının tamamen sonlandırılması oldukça zor” diyen yetkili, özellikle şekerpancarı ve mısırda yaygın olarak kullanılan neonikotinoidlere getirilen yasakların daha ziyade üreticileri şimdiden önlem almaya itme amaçlı olduğu yorumunu yapıyor.
Toplam pestisit kullanımı artabilir
Tüm bunlar olurken AB’de yasakların uygulama tarihlerinin yaklaşmasıyla tartışmalar da yeniden alevlendi. Brexit ile birlikte AB’den ayrılma sürecine giren Birleşik Krallık’ın Tarım Bakanı George Eustice, 2 hafta önce yaptığı açıklamada yasakların şimdiden toplam pestisit kullanımını arttırdığını dile getirirken, “Bazen bazı ürünleri piyasadan çektiğinizde istenmeyen sonuçlar alabiliyorsunuz” diye konuştu.
Yasaklar verimde düşüş mü getirecek?
80’li yılların sonunda çevre ve insan sağlığına olumsuz etkisi olan pestisitlere daha güvenli bir alternatif olarak piyasaya çıkan neonikotinoidlerin yasaklanması dair Avrupa’da özellikle üreticiler cephesinde itirazlar da devam ediyor. Yine Birleşik Krallık’ta Ulusal Üretici Sendikası (NFU), “Komisyon bu yasakların arılara nasıl faydalı olacağına dair bir kanıt bulabilmiş değil” açıklamasını yaptı. Avrupa Şekerpancarı Üreticileri Konfederasyonu ve Fransız pancar üreticileri birliği CGB gibi kuruluşlar ise bu pestisitlere mevcut alternatifler olmadığı için pancarda verim düşüklüğünün kaçınılmaz olduğundan yakınıyor.
ABD’de yasak gündemde değil
Öte yandan neonikotinoidler ABD’de mısır, soya ve pamuk gibi ürünlerde ekim öncesi yaygın olarak kullanılmaya devam ediyor. Avrupa’daki kadar dramatik ölçüde olmasa da belli bölgelerde yaygın arı ölümlerinin yaşandığı ABD’de Çevre Koruma Ajansı (EPA), “Neonikotinoidlerin kullanımı hakkında şu aşamada herhangi bir azaltma öngörülmüyor” açıklamasını yapıyor.