Kış mevsimi ağırlığını hissettirdikçe açık araziler kadar seralarda da don riski artıyor. İşte ısı tüllerinden don kırıcı pervanelere kadar alınabilecek önlemler.
Türkiye’de örtü altı üretim yapan tarım işletmelerinin yapısal özellikleri incelendiğinde ilk olarak teknoloji kullanımının sınırlı olduğu göze çarpıyor. Başta küçük çaplı işletmeler olmak üzere üretim çoğunlukla don zararından korunmaya yönelik basit yapılarla sürdürülüyor. Ancak son yıllarda iklim koşullarının kontrol altında tutulduğu modern işletmelerin sayısının giderek arttığını söylemek gerek.
Seralarda iklimlendirme sistemlerinin kullanımın çok yaygın olmaması nedeniyle, ısıtma da genellikle yalnızca dondan korunma amacıyla yapılıyor. Önlem alınmadığı takdirde geri dönüşü mümkün olmayan zirai don zararından korunmak için örtü altı yetiştiricilik yapan üreticilerin bir takım önlemler alması şart.
İşte pasif ve aktif önlemler
Çevre sıcaklığının 0°C’nin altına düşmesi ve bitkilerin soğuk hava ile temasıyla gerçekleşen dona karşı seralarda uygulanacak çeşitli teknikler var. Bunları pasif ve aktif yöntemler olarak ikiye ayırmak mümkün.
Aktif yöntemlerden bazıları; yer seçimi, ekim zamanı ve sıklığının doğru ayarlanması, bitki gelişim düzenleyiciler kullanılması, dayanıklı çeşit seçimi gibi önlemler olarak karşımıza çıkıyor. Pasif yöntemler olarak ise; havanın karıştırılması, ısı örtüsü kullanılması, yapay ısıtma, yağmurlama yapılması gibi uygulamalar şeklinde sıralanabilir.
Bitki gelişim düzenleyicileri
Seralarda bitkilerin en fazla hava akımına imkân verecek şekilde dikilmesi donun etkilerini azaltabilecek bir önlem olarak görülüyor. Aynı amaçla bitki gelişim düzenleyicilerden ve çeşitli kimyasallardan da yararlanılabiliyor. Soğuğa dayanıklı çeşitlerin tercih edilmesi de yine uygulanabilecek pasif yöntemlerden.
Bitkilerin battaniyesi
Gerekli önlemler alınmış olsa dahi çoğu zaman dondan korunmak için aktif yöntemlere başvurmak şart. Bunlardan ısı tülü olarak da adlandırılan don kırıcı ısı örtüleri, ekonomik ve tekrar kullanılabilir oluşu nedeniyle sık tercih ediliyor. Bu örtüler bitkileri düşük sıcaklıkların olumsuz etkilerine karşı korumak için özel olarak üretiliyor. Don ihtimali olması halinde ise vakit kaybedilmeden bitkilerin üzerine örtülerek kullanılması gerekiyor.
Dona karşı pervane
Bir diğer yöntem olan havanın karıştırılması işlemi bu işe özel geliştirilmiş don kırıcı pervaneler aracılığıyla yapılıyor. Bu işlem ile yere yakın olan soğuk hava tabakası ile üst seviyelerdeki sıcak havanın karıştırılarak sıcaklığın birkaç derece arttırılması sağlanabiliyor.
Yağmurlama da yine örtü altında dona karşı yapılabilecek bir diğer uygulama. Bu işlem, suyun donma esnasında çevreye ısı vermesi prensibine dayanıyor. Uygulama direkt olarak bitkilerin üzerine yapılabildiği gibi sera çatısı üzerine yerleştiren sistemlerle de gerçekleştirilebiliyor.