Bayiler = Üreticinin Finansörleri

Türkiye’de zirai ürünleri satan esnaflar… Çoğunluğu ziraat mühendislerinden oluşan bu topluluk, bakkal dükkanı gibi her ilçede ve köyde bulunuyor. Üreticinin ekseriyetle veresiye şeklinde gübre, tohum, ilaç, bitki besleme ve sulama malzemeleri aldığı bu esnaflar, aslında tarımın bel kemiği durumunda. Üretici genellikle mazot ve gübre alımlarını tarım kredi ve pancar kooperatiflerinden yapıyor. Diğer bütün kalemlerini bayilerden alan üreticiler, genellikle bu alışverişi peşin para ödemeden, senet karşılığı tamamlıyor. En son ödeme bayiye Veresiye yükünün en çok olduğu esnaf tipini de bu kişiler oluşturuyor. Özellikle zirai ilaçtaki düşük kârlılığına rağmen ayakta kalma çabasıyla senetle vadeli mal satan bu arkadaşların en büyük problemi ise tahsilat. Üretici sırasıyla bankaya, elektrik idaresine, kooperatife, gübreciye, mazotçuya ve en son bayisine ödeme yapıyor. Kalırsa! Devlet, bayinin tarımdaki önemli finansör rolünü genelde önemsemiyor. Üreticiye gübre, mazot ve ekim desteği adı altında geri ödemesiz hibeler dağıtıyor. Sıfır faizli yatırım kredileri verip, geri ödemesiz büyük hibe projelerini destekliyor. Aslında aydın bir üretici çok kısa sürede milyonluk bir tarım arazisinin sahibi olabilecekken, milyoner olduğunda bile bayisinin kapısına geldiğinde aralık ayına veresiye mal alma alışkanlığını bırakmıyor. Bayiler imdada yetişiyor Buraya kadar okuduklarınız, durumun içinde olmayanlar için oldukça ilginç gelebilir. Tarım birçok sanayicinin, doktorun, hakimin vs. anlayamayacağı, çözümlemesi güç bir sektör. Örneğin 100 dekar büyüklükte bir domates ekimi yaptığınızı düşünelim. Acil ihtiyaçlarınız için 30 bin TL paranız var. Bu iş planı doğrultusunda ortalama gideriniz ise 200 bin TL. Bu giderin 50 bin TL’sini tarım kredi kooperatifinden yılsonu ödemeli kredili olarak karşıladınız. Kalan acil ihtiyaçlar için düşünmeyin, eğer iyi bir insansanız bayiler emrinize amade. Sulama gideriniz için 40 bin TL‘yi sulamacı bayinizden senet karşılığı almanız mümkün. Kalan tohum, bitki besleme ve ilaç masraflarınızın da seçeneği çok fazla. Yine senet karşılığı bu ihtiyaçlarınızı tedarik edebilirsiniz. Üstelik ilginizi çekecek bir şey daha belirteyim. Bu eylemi, bu yazıyı okuyan okurlarımın tamamı gerçekleştirebilir. Çünkü bu alışverişi yapabileceğiniz binlerce bayi var. Onlar ayakta kalabilmek için satmak zorunda, satmak için de veresiye vermek. Kasasında vadesi geçmiş milyonlarca lira senediyle kirada oturan yüzlerce bayi var bu ülkede. Bakanlık bayileri desteklemeli Meslek hayatıma başladığım ilk yıllarda bir bayi abim şöyle demişti: “Tarım bakanlığı bayiler için üretici şikayet masası oluştursun. Borcunu kazandığı halde ödemeyen üreticiye destekleri ödemesin.” Özellikle Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, tarımın finansörlerinin yanında olmalı. İyi niyetiyle yüzlerce üreticinin ekim ihtiyaçlarını karşılamış ama çeşitli sebeplerle tahsilat problemi yaşamış bayiye sıfır faizli kredi versin mesela. Ama iyi niyeti kesinlikle tespit edebilecek bir mekanizma kursun. Bakanlıktaki büyüklerim lütfen dikkatli okuyunuz. Don afetinden zarar gördüğünde perişan olmuş üreticiler aslında en çok bayisini perişan ediyor. Devlet onlara afet desteği verirken, bayileri de bu desteğe dâhil etmeli. En azından faizsiz can suyu kredisi vermeli. Unutulmasın, üreticinin yüzde 99‘u bu desteği aldığında, bayisine olan borcunun küçük bir kısmını bile kapatmıyor. Nasıl olsa onun bahanesi hazır. Don oldu! Bayiler için hibe programları Bu gibi durumlarda olan hep bayiye oluyor. Gariban üreticim de zarar görüyor tamam. Ama tarlası elinden gitmedikçe onun sıkıntısı sadece bir yıl sürüyor. Ancak bayi büyük bir tahsilat problemi yaşarsa hayatı ellerinden kayıyor. Bu gibi durumlara karşı bir koruma/sigorta sistemi olmuş olsa, bayilik yapan ziraat mühendisi tahsilat ve bankalar arasında cebelleşmekten kurtulup kendini yetiştirebilecek, mesleğine odaklanabilecek bir kafa yapısında olsa, inanın bana tarımımız bambaşka bir boyut kazanır. Yenilikçi ürün pazarlayan, organik tamamlayıcı ürünlere yönelen, modern sulama sistemlerinin yayımını yapan, kalıntı problemi olmayan ilaçları satmaya özen gösteren, teknolojik taban gübreleri satan ve enerji verimliliğini artıracak uygulamalara danışmanlık veren bayilere hibe programları yayınlanmalı bence… Tarımın finansörleri Ziraat mühendislerinin meslek hakkının gasp edildiği sınavı yapmak yerine, enerji verimliliği veya organik tarım sınavı yaparak, kazanana danışmanlık belgesi verilse ve çeşitli haklar tanınsa üretici bilinçlenmez mi sizce? O bilgilerle donatılmış bir ziraat mühendisi sivrilmek için öğrendiği her bir bilgiyi binlerce üreticiye ulaştırmak istemez mi? Tarımın modernleşeceği yerler köy kahveleri ve bayilerdir. Tarımın finansörleri modernize olursa, hem tarımımız iyileşecek hem de daha bilinçli üreticilerle, daha büyük potansiyellere ulaşabileceğiz. Umarım yakın bir gelecekte “tarımın finansörleri” daha iyi tanınır. Ekonominin bel kemiği olan tarıma yön verecek bu esnaf ordusu daha da güçlenir ve hakları korunur. Kıvanç ALIŞ Ziraat Mühendisi