Yemek eleştirmeni Vedat Milor’un Twitter’da paylaştığı “Malatya kayısısı mı Iğdır kayısısı mı?” sorusu farklı tepkilere yol açtı. Ancak kim hangisini severse sevsin, kayısı iki il için de kritik öneme sahip.
Dünya pazarında sahip olduğu yüzde 85’lik payla kayısının üretiminin merkezi olan Malatya’da hasat dönemi ilkbaharda yaşanan donların da etkisiyle bu yıl normalden erken tamamlandı. Buna karşın yaş kayısının geçen yıla oranla 3 TL artarak kg başına ortalama 8 TL’den alıcı bulmasıyla rahatlayan üreticiler şimdi ise kuru kayısı ihracatına hazırlık yapıyor.
Geçtiğimiz günlerde sosyal medyada başlayan bir tartışma ise ihracat sezonunun ortasındaki kayısıyı bambaşka bir şekilde gündeme taşıdı. Vedat Milor’un Twitter’da yönelttiği “Malatya kayısısı mı Iğdır kayısısı mı?” sorusu yalnızca ünlü yemek eleştirmeninin takipçileri değil çok sayıda Twitter kullanıcısı, hatta milletvekilleri arasında da yankı buldu.
Kayısıya övgü rekabete dönüştü!
Tartışmanın kaynağı aslında Milor’un 21 Ağustos’ta Hürriyet’te yayımlanan köşe yazısıydı. Yunan adalarındaki gastro-turizme dair izlenimlerini paylaştığı yazısında Milor, “Parayı basan havyar bulabilir, ama eskinin Iğdır veya Malatya kayısısını?” diyerek Türkiye’ye özgü meyvelerin lezzetleriyle benzersiz olduğunu vurguluyordu.
Milor’un aynı gün içinde Twitter’da konuya ek olarak yönelttiği soru ise konuyu bir anda kayısının Malatya mı yoksa Iğdır’ın mı sembol ürünü olduğu noktasına taşıdı. Milor her ne kadar iki şehir ya da ürün arasında karşılaştırma veya anket yapmadığını belirtse de, meyvenin Malatya ile anılması gerektiği üzerine tepki almaktan da kaçamadı.
Sofralık mı kurutulmuş mu?
Malatya kayısısının tartışılmaz olduğunu savunan bazı kullanıcılar ürünün hem dünya çapındaki ününe hem de üretim bakımından ezici üstünlüğüne vurgu yaparken, lezzet bakımından ise kimileri Malatya kimileri de Iğdır’da yetişen kayısıyı tercih ettiğini dile getirdi. Çok sayıda kullanıcının ise Malatya’nın kuru, Iğdır’ın ise sofralık kayısıda üstün olduğunu belirtmesi ise dikkat çekti.
Bu durum “gerçek Malatya kayısısı” sorunsalını da beraberinde getirdi. Malatya kayısısından yana taraf tutanlar Iğdır’da yetişen kayısıların kimi yerlerde “Malatya” adıyla satıldığına dikkat çekerken, diğerleri ise Malatya kayısısının geçmişteki lezzet ve kalitesinden uzaklaştığını dile getirdi.
Malatya milletvekili Öznur Çalık’ın da “Dünyanın kayısı başkenti neresi?” sorusuyla dahil olduğu tartışmada oyunu Niğde’de yetişen “şekerpare”, Nevşehir-Ürgüp’e özgü “şamkayısı” gibi farklı bölgesel lezzetlerden yana kullananlar da olurken bir başka Twitter kullanıcısı ise “Kazanan ödül olarak Mersin-Mut kayısısıyla yarışsın” önerisinde bulundu!
Malatya üretim ve ihracatta rakip tanımıyor
Peki gerçekten Malatya ile Iğdır arasında bir kayısı rekabetinden söz etmek mümkün mü? Söz konusu üretim alanları, rekolte ve ihracat olduğunda Malatya’nın yalnızca Türkiye değil tüm dünyada da rakip tanımadığı su götürmez. Dünya genelinde kayısı ihracatının yüzde 85’ini elinde bulunduran Türkiye’de yetiştirilen kayısının da 3’te 2’sinin Malatya menşeli olması bu durumu kanıtlamaya yetiyor.
2020 itibariyle Malatya’nın 352 bin tonluk üretimine karşılık Iğdır ise 40 bin ton kayısı üreterek bu aklanda beşinci sırada yer aldı. Dünyadaki kuru kayısı üretiminin de yüzde 85’ine ev sahipliği yapan Malatya’da geçtiğimiz ihracat sezonunda toplam 87 bin ton kayısı yurtdışına gönderildi. Yurtiçi ağırlıklı üretim yapılan Iğdır’da ise 2015 yılında yoğunlaşmaya başlayan ihracat kapsamında Rusya, Ukrayna, Gürcistan ve Azerbaycan gibi ülkelere kayısı gönderiliyor.
Iğdır’ın meyvecilik öyküsünde kayısının imzası var
Aydın inciri ile birlikte Türkiye’nin Avrupa Birliği statüsünde tescilli iki tarım ürününden biri olan Malatya kayısısı yetiştiği şehrin tarihi, kültürü ve ekonomisi için elbette ki çok şey ifade ediyor. Evliya Çelebi 17’inci yüzyılda kaleme aldığı Seyahatname’de meyvenin 7 farklı çeşidinin yetiştiği anlatılan Malatya’nın geçmişinde de bugününde de nereye bakılsa kayısının izini görmek mümkün.
Ancak her kadar Malatya ile özdeşse de, kayısı Iğdır için de çok önemli bir anlam taşıyor. Sahip olduğu mikroiklim koşullarıyla “Doğu’nun Çukurovası” olarak anılan Iğdır’a bu unvanı kazandıran en önemli ürünlerin başında kayısı geliyor. Özellikle 2000’li yıllarla birlikte ilde meyveciliğin hızla gelişmesinde üretimdeki 4’te 3’lük payıyla Iğdır kayısısının ya da yöresel adıyla “şalak”ın önemli payı bulunuyor.