Sanayiye yönelik sebze üretiminin lideri olan tarla domatesinde kilit sözcük kalite. Kaliteyi belirleyen kuru madde oranı arttıkça tarla domatesi taze olarak da tüketici için lezzetli bir alternatif haline geliyor.
Geçtiğimiz günlerde Türkiye’nin önemli sanayi domatesi üretim bölgelerinden Balıkesir’de üreticilerin girdi maliyetlerini karşılayamamaları nedeniyle üretimden çekilmeye başladığı konuşulmuştu. Sözleşmeli olunan salça fabrikalarının domateslerdeki briks değerlerinin düşüklüğü gerekçesiyle alım fiyatını kilogramı 26,5 kuruştan 22,4 kuruşa düşürmesi tarla domatesindeki kalite sorunsalını yeniden tartışmaya açmıştı.
Domates üretim hacmiyle taze sebzeler arasında olduğu gibi sanayiye yönelik sebze üretiminin de lideri. Peki tarla koşullarında yetişen sanayi domatesi Türkiye’de hem üretici hem de sanayici gözünden nasıl bir öneme sahip?
Seradan sofraya, tarladan fabrikaya
Türkiye tarımsal üretiminde ve ekonomisinde önemli bir yere sahip olan domates, hem örtü altında hem de açık tarla koşullarında yılın her mevsimi üretilebiliyor. Sofralık kullanımının yanı sıra salça, sos, ketçap, domates suyu, konserve, kurutulmuş ve hazır yiyeceklerin içinde farklı şekilde yer alan domates, gıda sanayisi için de oldukça değerli bir ürün.
Örtü altında domates üretimi sofralık kullanıma yönelik yapılırken, açık alanda üretilen domatesler hem sofralık hem de sanayilik amaçla üretiliyor. Başka bir deyişle sanayi domatesi yalnızca açık tarla koşullarında yetiştirildikten sonra ürün işleme tesislerine ulaştırılıyor.
Ağırlık Marmara ve Ege’de
Türkiye’de üretilen domatesin yüzde 30 ila 35’inin endüstriyel amaçlı kullanılıyor. Bu açıdan domates sanayi sebzeciliğinin en önemli ürünü olarak görülüyor. Sanayi domatesi üretimi ağırlıklı olarak Marmara ve Ege bölgelerinde yürütülürken, bu iki bölge toplam üretimin yüzde 84’ünü karşılıyor. Domates sanayisinde ürünün günlük olarak fabrikaya ulaştırılması istendiğinden, domates işleyen fabrikalar çoğunlukla üretim bölgelerinde kuruluyor. Bu bölgelerde üretim çoğunlukla sözleşmeli olarak yapılıyor.
Yüzde 70’i salça üretiminde kullanılıyor
Türkiye’de işlenen sanayi domatesinin yaklaşık olarak yüzde 70’i salça, yüzde 15’i ise soyulmuş, doğranmış, püre, kübik doğranmış gibi çeşitli şekillerde konserve yapımında kullanılıyor. Kalan bölümü ise ketçap, sos, domates suyu, turşu, kurutulmuş domates ve domates ürünlerinin imalatında değerlendiriliyor.
Kuru madde oranı ne anlama geliyor?
Sanayilik domateste kaliteyi, yani lezzet ve işlenebilirliği belirleyen temel özellik kuru madde miktarı. Briks oranı olarak da anılan ve ürünün suda çözünebilen kuru madde oranını belirten bu ölçü yüksek değerleri gösterdikçe hem üretici daha yüksek değere sahip ürün etmiş hem de sanayici kaliteli hammaddeye ulaşabilmiş oluyor.
Taze tüketim arttıkça üretim de artıyor
Kuru madde oranı yüksek tarla domatesleri lezzet konusunda da benzerlerinden ayrılmaya başladıkça taze tüketime de kapı açılmış oluyor. Son yıllarda sanayi domatesinin yüksek kuru madde içeriği nedeniyle tüketici tarafında sofralık talebinin de arttığı görülüyor. Bu nedenle sanayi domatesinin toplam üretimdeki payı da giderek artış gösteriyor.