Sıcaklıkların artması tarımsal ürünlerde güneş yanıklığının habercisi. Ekonomik kayıpların önüne geçmek için güneş yanıklığına karşı erken önlem almak gerek.
Haziran ayı kapıyı çalmak üzereyken ülke genelinde hava koşullarındaki değişkenlik pek çok bölgede üreticileri zora sokuyor. Çukurova'da aşırı sıcaklar ve poyrazın etkisiyle narenciyede yaşanan kayıp bunun en talihsiz örneği oldu. Bir yandan yeniden başlayan yağış ve don afeti de salgın sürecini büyük bir özveriyle karşılayan tarım arazilerinin adeta direnicini kırmış durumda.
Tıpkı zorlu hava koşulları ile geçen kış aylar gibi, yaz mevsimi de arazilerde kendine özgü riskleri barındırıyor. Tarla sebzelerinden meyve bahçelerine kadar pek çok ürünü ilgilendiren risklerin başında ise güneş yanıklığı geliyor. Güneşin zararlı ışınları ile yüksek sıcaklıkların yol açtığı bu fizyolojik bozukluk, tarımsal üretimde verim ve kalite kayıplarına neden oluyor.
Nedeni yüksek sıcaklıklar
Güneş yanıklığı, yüksek hava sıcaklıkları ve güneşten gelen solar radyasyon nedeniyle oluşuyor. Tüm bu etmenler bir araya gelerek meyvelerin yüzeyinde aşırı ısınmaya sebep oluyor. Özellikle sıcak ve kurak bölgelerde görülen problem, kimi zaman yüzde 40-60 oranında ekonomik kayıplara yol açıyor.
Zarar derecesine göre 3 tip güneş yanıklığı var. Bunlardan en ciddi olanı 1. tip güneş yanıklığı. Çok yüksek sıcaklarda meydana gelen bu duruma karşı önlem alınmadığı takdirde ürünlerde geri dönülmeyecek zararlar oluşuyor. Sıcaklığın kısmen daha az olduğu durumlarda ise 2. ve 3. tip güneş yanıklıkları ortaya çıkıyor.
Raf ömrünü kısaltıyor
Sıcaklığın yüksek olduğu aylarda ürün yüzeyindeki sıcaklığın 40°C’ye ulaşması ile bitkide sıcaklık stresi oluşmaya başlıyor. Bu durum meyve ve yapraklarda birçok olumsuz durumun başlıca sebeplerinden. İlk olarak meyve kabuğu ve yapraklarda kuruma meydana geliyor, bunun neticesinde de elastikiyet bozuluyor ve meyvede buruşma görülüyor.
Meyvede sararma, kararma, beyazlaşma gibi renk değişikleri de görülen diğer zararlar. Bu durum aynı zamanda bitkide hücre ölümlerine neden olup, erken yaşlanmaya yol açıyor. Zarara uğrayan ürünlerin raf ömrü kısa olurken, henüz daha depoda iken çürümeler görülüyor.
Düzenli sulama gerekli
Neden olduğu kayıpların önüne geçmenin yolu güneş yanıklığına karşı önlem almaktan geçiyor. Hava sıcaklıklarının 30°C’yi aşması öngörüldüğünde önleme çalışmalarına başlamak gerek. Öncelikle güneş yanıklığı zararını arttıran su stresini önlemek için düzenli ve etili bir sulama programı uygulanması gerekiyor.
Sıcağa karşı bitkiler kaplanmalı
Güneş yanıklığını önlemek için en çok başvurulan yöntem kaolin kili uygulaması. Sezon başında bitki yüzeyine ince bir tabaka halinde uygulandığında kabuktaki sıcaklığı düşürmeye yardımcı oluyor. Bu madde aynı zamanda çiçek dökülmelerinin de önüne geçiyor. Kaolin kili uygulaması sıradan ilaçlama ekipmanları kullanılarak yapılabiliyor. Oldukça ekonomik olmasının yanında bilinen en etkili yöntemlerin başında geliyor.
Gölgeleme yöntemi kayıpları azaltıyor
Bir diğer etkili yöntem ise bir örtü yardımı ile bitkileri gölgelemek. Genellikle bodur meyve ağaçları ve seralarda kullanılan bu yöntem kayıpların yüzde 50’ye varan oranda düşürülmesine yardımcı oluyor. Gölgelemede ısı perdeleri veya pergolalar gibi güneş ışığını kırabilecek malzemeler kullanılabiliyor.
Ekonomik ve kolay yöntemler
Tek yıllık bitkilerde güneş yanıklığını önlemede başvurulan yöntemlerden biri de ekin sapları. Güneş yanıklığına karşı bitkilerin üzerine ekin sapları bir katman oluşturacak şekilde örtülüyor. Saplar, güneş ve bitki arasında bir bariyer görevi görerek meyvelerin aşırı ısınmasını engelliyor. Özellikle acil durumlarda başvurulabilecek bu yöntem ucuz olması nedeniyle de üreticiler tarafından sıklıkla tercih ediliyor.