İstanbul ve çevresinde ıspanak nedeniyle yaşanan zehirlenme vakaları, sebze-meyvede tüm üretim zincirinin sorumluluğunda olan gıda güvenliğinin önemini bir kez daha hatırlattı. Tüketicilerin ise karekod uygulamalarını aktif kullanarak sürece katılması mümkün.
İstanbul ve Tekirdağ’da son 2 günde 100'e yakın kişinin ıspanak tüketimi sonrası benzeri şikayetlerle sağlık kuruluşlarına başvurması panik yarattı. İstanbul Tarım ve Orman Müdürlüğü’nden ise görülen zehirlenme vakalarının satın alınan ıspanakların arasında bulunan yabancı otlardan kaynaklandığı açıklaması geldi.
Yapılan analizlerin ardından tüketicilerin zehirlenmesine yol açan bu bitkilerin zehirli özelliğe sahip atropin ve skopolamin isimli aktif maddeler içerdiği söylenirken, ıspanağın satın alındığı işletmelerden numuneler alınıp resmi kontrollere tabi tutulduğu belirtildi. Açıklamada ayrıca, “Halkımız tüketecekleri yeşil sebzeleri kontrol ederek yabancı otları ayırt etmeli ve çok iyi şekilde temizledikten sonra tüketmeli” denildi.
Şeffaflık tam da bu yüzden gerekli!
Hem dünya genelinde Türkiye’de de sağlıklı gıdaya dair artan duyarlılığa paralel olarak gıda güvenliği için daha sıkı yöntemler devreye girmeye başladı. Denetim, analiz ve tüketiciyi bilgilendirmeye yönelik bu uygulamalar zirai ilaç kalıntısı gibi ek riskler barındıran sebze-meyve ürünleri için belki daha da kritik.
Bitkisel ürünlerde son yıllarda sıklaşan künye ve etiket uygulamaları işte bu yüzden büyük önem taşıyor. Ürünlerin üretim yeri, tarihi, üretici ve denetim bilgileri gibi verileri tüketiciye doğrudan ulaştıran bu yöntemlerin tüm sebze-meyve pazarına yayılmasının gerekliliği bu son olayla birlikte daha da belirgin hale gelmiş durumda.
ABD’de bir kentsel tarım firmasının başlattığı karekod uygulamasına dair tarlasera.com haberinde de belirttiğimiz gibi, “Şeffaflığın ne denli gerekli olduğu olumsuz deneyimler yaşandığında çok daha yakıcı bir şekilde belli oluyor.”
Hal Kayıt Sistemi nasıl kullanılır?
Türkiye’de bu tip uygulamaların resmi merkezini Hal Kayıt Sistemi (HKS) oluşturuyor. Sebze ve meyvelerin ticaretinde “künye” zorunluluğunu öngören karar doğrultusunda oluşturulan bu sistem 2018 yılında tüketicilerin kullanımına sunulmuştu. Bu sistem tüketicilerin satın alacakları ürüne dair bilgilere ulaşabilmesini sağlıyor.
Bunun için tüketicilerin yapması gereken HKS Mobil isimli uygulamayı telefonuna indirmek ve satın alacağı ürünün reyonunda bulunan QR kodunu taratmak. Böylece ürünün üretim bilgileri, üretim yöntemi ve alış-satış fiyatı gibi bilgilere ulaşan tüketiciler ayrıca HKS Çağrı Merkezi aracılığıyla şikayetlerini resmi olarak iletebiliyor.
Üretim zincirinin tüm halkaları sorumlu
Tarımsal ürünlerde gıda güvenliğini sağlamak için tüketiciye de görev düşüyor; ancak elbette tüketime sunulan ürünlerin de aynı güveni sağlamış olması daha da öncelikli. Bu da tarladan pazar ve market rafına uzanan zincirin halkalarını oluşturan tüm kurum ve kişilerin sorumluluğunda.
Ispanak nedeniyle yaşanan zehirlenmeler bu konuda henüz yeteri kadar yol alınmadığının göstergesi. Bu noktada Tüketici Koruma Derneği’nin (TÜKODER) şu açıklamasına kulak kabartmak gerekiyor: “Vatandaşlarımızın sağlıklı gıdaya ulaşımı politikalarını oluşturmak için ilgili Bakanlıklar, meslek odaları, çiftçi ve esnaf temsilcileri, tüketici örgütleri temsilcilerinden oluşan bir çalışma komisyonu oluşturularak alınacak gerekli önlemler belirlenmeli.”